Leliwa
Herb Leliwa pochodzi z okresu Dynasti Piastów, któego powstanei datuje się na lata 1080-1103. Pieczętowało się nim 139 rodów.
LELIWA jest to księżyc w nowiu niepełnym, do góry rogami obrócony, we środku gwiazda o sześcio rogach w polu błękitnym, luboć niektórzy czerwonego używają; Księżyc powinien być złoty. Na hełmie pawi ogon, na nim takiż księżyc...
Tak o herbie Leliwa pisał w "Herbarzu Polskim" Kasper Niesiecki (SJ.; Lipsk editionl 1839-1846; VI,9-40.gg) Natomiast nasz pierwszy kronikarz Jan Długosz w dziele pt: ?Insignia seu Cleondia Regis et Regini Poloniae" (według kodeksu kórnickiego - wydanie: Z. Celichowski, Poznań 1885) na stronie 22 napisał:
Leliwa... łukowaty księżyc z gwiazdą po środku, w polu błękitnym ...tak Długosz opisuje herb kasztalana śremskiego i nakielskieg, starosty generalnego wielkopolskiego - Wincentego z Granowa dowodzącego pod Grunwaldem własną, trzydziestą siódmą chorągwią ...[Ród] przybył z Nadresnii za czasów Władysława I [Hermana] króla Polski ... mężowie w nim przezoni i przemyślni, oddani sprawom publicznym i własnym ...
Natomiast w II RP zarządzenie MSW z 2 marca 1938 roku tak krótko opisuje herb Leliwa:
W polu błękitnym półksiężyc, rogami do góry obrócony, w środku jego gwiazda ośmiopromienna, półksiężyc i gwiazda - złote ...
Kolejne wzmianki o Leliwie można spotkać w naszej epopei narodowej, jaką jest "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza w księdze XI znajdujemy:
...U napierśnika wisi księżyc w kształcie Leliwy, To jest w kształt nowiu. Cały ten sprzęt osobliwy, Zdobyty (jako wieść niesie) w boju podhajeckim. Na jakimś bardzo znacznym szlachcicu tureckim...
a w księdze XII przeczytać można: Uszlachcić i ogłosić, że im herb nasz dajem. Pani udzieli jednym wioskom Półkozica, Drugim niech swą Leliwę nada Pan Soplica
W filmie "Krzyżacy" w reżyserii Aleksandra Forda (film z 1960 roku) może przy uważnym śledzeniu akcji filmu zaobserwować, że herb ten można zobaczyć w trakcie pierwszych scen rozpoczynających bitwę pod Grunwaldem. Przez kilka sekund pokazano jeźdźca z chorągwią symbolizującą Leliwę
Istnieją nastepujące odmiany herbu:
1. W polu błękitnym lub czerwonym półksiężyc złoty rogami do góry, nad nim sześciopromienna gwiazda złota. W klejnocie nad hełmem w koronie na pawim ogonie taki sam wizerunek.
2. W polu błękitnym półksiężyc złoty rogami do góry, nad nim sześciopromienna gwiazda złota, z której wychodzi strzałą srebrna żeleźcem w górę. W klejnocie nad hełmem w koronie trzy pióra strusie.
Znane są następujące średniowieczne pieczęcie przedstawiające ten herb:
1339 Spycymir, kasztelan krakowski;
1413 Jadwiga z Leżnic
1419 Wojciech Moniwid, wojewoda wileński
1431 Nikrasz Butkwidowicz i inne
Najstarsza zachowana pieczęć z tym herbem pochodzi z 1324 r.
Aktem unii horodelskiej herb Leliwa został przeniesiony na Litwę. Najbardziej rozpowszechniony jest w ziemi krakowskiej, poznańskiej, sandomierskiej i wileńskiej.
